بررسی جرم انگاری شبیه سازی انسان در حقوق ایران

شبیه سازی به عنوان تکنولوژی نوظهور، کانون توجه دولتمردان، پزشکان، حقوقدانان و سایر محافل علمی قرار گرفته است. این پدیده علاوه بر اینکه دریچه ای نو به روی جامعه بشری در خصوص خصایص درمانی اش باز می کند، نگرانی هایی را پیش روی جامعه بشری قرار می دهد. این فناوری به دو بخش شبیه سازی انسانی یا مولد و شبیه سازی درمانی یا پژوهشی تقسیم می شود. اولین معنی که با توجه به عبارت مذکور به ذهن متبادر می گردد در مفهوم ساده ایجاد و شکل دهی یک موجود انسانی شبیه انسانی دیگر است. در بیان مفهوم پزشکی شبیه سازی می توان گفت: انتقال هسته سلول جنسی سوماتیک به درون تخمک فاقد هسته. به لحاظ تئوری، محققان در تولید از طریق همانندسازی سعی دارند تا سلول سوماتیک (غیرجنسی) را تبدیل به جنین نمایند. در دوگونه شبیه سازی یاد شده شروع به کار مشابه اما نتیجه کاملاً متفاوت است. در نتیجه شبیه سازی انسانی فردی به وجود می آید که از لحاظ ژنتیکی کاملاًَ شبیه فردی است که از هسته فعال او استفاده شده است. در حالی که در شبیه سازی درمانی، هدف تهیه سلول های بنیادین جنینی از جنین چند روزه، در حال رشد است، که این سلول ها قابلیت تبدیل شدن به سلول های هر یک از بافت ها و اندام ها را دارد. ادیان که از منابع اولیه و مهم کلونینگ هستند تأثیر قابل توجهی در سیر قانونگذاری در مورد این پدیده دارند. ادیان مختلف در این زمینه مبادرت به اعلام نظرهای متعدد و متفاوت نموده اند. تقریباً در خصوص شبیه سازی گیاهی و حیوانی به اتفاق آراء، آنرا مطلوب می دانند و در خصوص شبیه سازی درمانی وضعیت بینابین بوده، لکن آنچه بیش از همه مورد بحث است و آن را به شدت مذموم دانسته اند شبیه سازی انسانی است. آیین کاتولیک هرگونه شبیه سازی درمانی و انسانی را مذموم دانسته و به شدت مخالف به کارگیری این تکنولوژی است. در دین مبین اسلام، اهل تسنن به طور اتفاق، آراء شبیه سازی انسانی را غیراخلاقی و خلاف اسلام دانسته اند. از دیدگاه شیعه این پدیده در سطح قابل توجهی مورد مداقه قرار نگرفته است. با این وجود شبیه سازی درمانی را مجاز منع و مطلوب می دانند لکن در خصوص شبیه سازی انسانی اتفاق نظر وجود ندارد. با توجه به کاربرد این تکنولوژی و معایب احتمالی آن، به کارگیری و بهره بردن از این پدیده موافقان و مخالفانی را به همراه داشته که در این راستا هر یک به دلایل متعدد تمسک جسته اند. بر این اساس برخی از کشورها با توجه به رویکردهای مذهبی، فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی خود با این پدیده برخورد نموده و در سیر قانونگذاری خویش به جرم انگاری آن پرداخته اند. متأسفانه در قوانین موضوعه ایران این پدیده مانند سایر پدیده های علمی و اجتماعی که خیلی دیر در عرصه قانون گذاری کشور وارد می شود تاکنون در سیر قانون گذاری قرار نگرفته است و حتی پیش نویسی تهیه نشده که در دست بررسی باشد. همچنین دولتمردان هیچ گونه موضع رسمی که نشان دهنده سیاست جنایی ایران در قبال این پدیده باشد، اعلام نکرده اند. این در حالی است که ایران از جمله معدود کشورهای جهان است که به تولید سلول های بنیادین رویان انسان دست یافته است. در این نوشتار سعی شده تا با بررسی نظرات موافقان و مخالفان شبیه سازی و نگاهی به قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور مصوب 8/5/1382 که شاید بتوان آن را کمی هم سو و نزدیک به پدیده شبیه سازی قلمداد نماییم، به بررسی جرم انگاری این پدیده و عملکرد قانونی مورد نیاز در کشور پرداخته شود.